مقدمه بهعنوان عوامل پيشبين افزايش بيماريها آسيبهاي رواني- فيزيولوژي و رفتاري مانند اضطراب واكنشهاي برخوردار است. نگرشها نشان دادهاند كه پيشبين

Transcript

1 دوماهنامه بررسي توان پيشبيني كنندگي شكايتهاي جسمي و رواني توسط نگرش كاركنان نسبت به مساي ل ايمني در شركت ذوبآهن اصفهان ٢ ١ فريبا كياني محمدرضا خدابخش چكيده زمينه و هدف: كاركنان در محيطه يا تاريخ دريافت: 9/11/14 تاريخ ويرايش: 93/07/1 تاريخ پذيرش: 93/11/16 كاري اغلب از تجربه نشانههاي متعدد جسمي و رواني شكايت ميكنند كه به لحاظ طبي قابل توضيح نيست. هدف از اين پژوهش تعيين قدرت پيشبيني كنندگي شكايتهاي جسمي و روانشناختي توسط نگرش كاركنان نسبت به مساي ل ايمني بود. روش بررسي: پژوهش حاضر از نوع مطالعات همبستگي است. نمونه متشكل از 189 نفر از كاركنان شركت ذوبآهن اصفهان در سال بود كه به روش تصادفي طبقهاي انتخاب شده و به پرسشنامههاي خصوصيات دموگرافي نگرش نسبت به مساي ل ايمني از مانتينيو (005) شكايتهاي جسمي و رواني از بارلينگ و همكارانش (00) پاسخ دادند. دادهها با استفاده از محاسبه ضريب همبستگي پيرسون و تحليل چند متغيره تجزيه و تحليل شدند. يافتهها: نتايج نشان داد كه رابطه دروني معنيداري بين نگرش نسبت به مساي ل ايمني و شكايتهاي جسمي و رواني وجود دارد (0/01>p). همچنين تحليل چند متغيره نشان داد كه متغير نگرش نسبت به مساي ل ايمني به ترتيب حدود %1 و %9 از شكايتهاي جسمي و رواني را پيشبيني كرد (0/01>p). نتيجهگيري: نتايج اين پژوهش از اهميت متغير نگرش نسبت به مساي ل ايمني در پيشبيني شكايتهاي جسمي و رواني در كاركنان حمايت ميكند. كليدواژهها: نگرش مساي ل ايمني شكايتهاي جسمي شكايتهاي رواني كاركنان ذوب آهن اصفهان. مقدمه شكايتهاي بيماري كه افراد گزارش ميكنند بهطور قراردادي به دو بخش جسمي و روانشناختي تقسيم ميشوند. شكايتهاي جسمي متشكل از احساسات بدني مانند كمردرد سردرد اختلالات روده سرگيجه تپش قلب خستگي و اختلالات بدني متعدد ديگر ميشود كه توسط فرد آزاردهنده يا ناخوشايند ادراك ميشوند [1]. شكايتهاي رواني بهعنوان مجموعهاي از علاي م بيماري رواني- فيزيولوژي و رفتاري مانند اضطراب واكنشهاي افسردگي بيقراري تنزل توانايي هوشي اختلالات خواب غيبت كاري و غيره تعريف ميشود []. اگرچه شكايات در مورد نشانههاي بيماري جسمي و رواني بهطور روزمره ثبت ميشوند اما آنها به ميزان كافي براي مراقبت از سلامتي كاركنان در محيط كار مورد مطالعه قرار نميگيرد [3]. اختلالات روحي و جسمي متداول مانند افسردگي و اضطراب ملايم سردرد و كمردرد [4] در محيط كار موجب تحميل هزينههاي اجتماعي و اقتصادي زيادي بر پيكره جامعه ميشود و بهعنوان عوامل پيشبين افزايش بيماريها آسيبهاي شغلي افزايش غيبت و ناتوانيها معرفي ميشوند [5 6]. حضور نارساي يهاي جسمي و رواني باعث اعمال فشار بر اطرافيان فرد شاغل از طريق افزايش در تعداد درخواست براي كمك از سوي شبكههاي اجتماعي و ايجاد تنش بر روابط زوجين فرزندان دوستان همكاران و... ميشود [7]. بنابراين شناسايي عوامل مو ثر بر تجربه اين نارساي يهاي جسمي و رواني از اهميت بسزايي برخوردار است. نگرشها نشان دادهاند كه پيشبين رفتارهاي ايمن ناايمن و مرتبط با حوادث ميباشند و از طريق ارزيابي نگرشهاي ايمني ميتوان ميزان بروز نارساي يهاي جسمي و رواني را در كاركنان پيشبيني نمود [10-8]. نظريات مختلف نشان ميدهند كه نگرش و رفتار بهطور عللي به هم مرتبط ميباشند [13-11] و نگرشها و رفتار ايمني احتمالا مستثناي اين نظريات نميباشند. نگرشها بهعنوان تمايلات ثابت 1- كميته تحقيقات دانشجويي دانشگاه علوم پزشكي ايلام ايلام ايران. - (نويسنده مسي ول) دكتري روانشناسي دانشگاه آزاد اسلامي واحد مشهد باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان مشهد ايران. khodabakhsh@ut.ac.ir

2 78 فريبا كياني و همكار شاخصهاي بسيار مفيد و جامع فرهنگ ايمني تعريف ميشوند [16-14]. نگرش ايمني يك ساختار فردي از اعتقادات و هيجانها راجع به سياستها رويهها و اقدامات ايمني شامل تعهد شخصي و حس مسي وليت فردي نسبت به ايمني را بازتاب ميدهد [17 18]. تمايل كاركنان به ايمن بودن كه از آن بهعنوان نگرش ايمني ياد ميشود عامل بازدارنده مهمي در پيشگيري از حوادث و بيماريهاي شغلي ميباشد [19]. ارتباط مثبت بين نگرشه يا ايمني و رفتار ايمن كاركنان بيانگر اين است كه نگرش با بروز آسيبهاي شغلي مرتبط ميباشند [-0]. در همين راستا كلارك (010) نشان دادند كه نگرش و جو ايمني روانشناختي ضعيف ميتوانند بهعنوان يك مسير پنهان براي مساي ل روانشناختي حوادث و صدمات جسمي در محيط كار دريافت شوند [3]. كلارك (006) ارتباط معنيداري بين دانش و نگرشهاي ايمني كاركنان و آسيبهاي جسمي و روانشناختي در كار پيدا كرد [4]. زوهار (010) نشان داد كه نگرش كاركنان نسبت به مساي ل ايمني بهطور معنيداري آشفتگي روانشناختي را در كاركنان پيشبيني ميكند [5]. لذا در راستاي شناسايي عوامل مو ثر بر گزارش دهي شكايتهاي جسمي و رواني و با توجه به مطالب ذكر شده هدف از پژوهش حاضر بررسي قدرت پيشبيني كنندگي شكايتهاي جسمي و رواني توسط نگرش كاركنان نسبت به مساي ل ايمني بود. روش بررسي اين پژوهش از نوع توصيفي- همبستگي است. جامعه آماري كليه كاركنان شركت ذوبآهن اصفهان در بودند. در اين پژوهش با توجه به گستردگي و پراكندگي بخشهاي مختل ف توليدي در شركت ذوبآهن اصفهان (ساختمان توحيد بخش نورد كوره بلند فولادسازي كك سازي آتشنشاني راهآهن گازرساني كارگاه اكسيژن هدايت فني الگومراسيون) از روش نمونهگيري تصادفي طبقهاي نسبي براي انتخاب اعضاي نمونه استفاده شد. با توجه به اينكه افراد به نسبتهاي متفاوتي در بخشهاي شركت توزيع شده بودند بهمنظور كاهش خطاي نمونهگيري همان نسبت نيز در انتخاب اعضاي نمونه لحاظ گرديد. چون پژوهش از نوع پژوهش همبستگي با روش آماري رگرسيون بود حداقل حجم نمونه در ازاي هر يك از متغيرهاي پيشبين 15 نفر ميباشد [6]. از آنجا كه پژوهش حاضر داراي 1 متغير پيشبين (نگرش نسبت به مساي ل ايمني) و 5 متغير دموگرافي (جنسيت تحصيلات وضعيت تا هل سن سابقه كار) است لذا حداقل حجم نمونهي لازم براي اين پژوهش 90 نفر بود. بنابراين بهمنظور رعايت اين حداقل و با توجه بهاحتمال ناقص ماندن برخي پرسشنامهها و عدم علاقه برخي از كاركنان به شركت در پژوهش به تعداد بيشتر در حدود 00 نفر از كاركنان با روش نمونهگيري تصادفي طبقهاي انتخاب شدند. معيار ورود يك فرد به مطالعه اشتغال او در بخشهاي شركت و انتخاب او به شيوه تصادفي از بين اعضاي گروه خود بود و معيار خروج فردي از پژوهش تكميل ناقص پرسشنامه و بيان اظهار عدم علاقه نسبت به موضوع مورد تحقيق بود. 6 نفر از اعضاي نمونه به عل ت عدم علاقه به شركت در پژوهش و 5 نفر به دليل اينكه پرسشنامه را بهطور كامل پر نكرده بودند (در مجموع 11 نفر) بهناچار از نمونه اصلي كنار رفتند. به عبارت ديگر 189 پرسشنامه كامل جمعآوري شد (نرخ برگشت 95 درصد). بهمنظور كنترل عوامل مخدوشكننده اعضاي نمونه در محيطي آرام به دور از سروصدا و در جوي صميمي پرسشنامههاي مذكور را كامل كردند. ضمنا كاركنان بهصورت شفاهي رضايت خود را در مورد شركت در پژوهش اعلام كردند و بهمنظور جلوگيري از سوگيري در پاسخ دادن به سو الات پرسشنامه به آنها اطمينان داده شد كه پاسخهاي آنها محرمانه خواهد ماند و همچنين سعي بر آن شد تا در تدوين سو الات پرسشنامه از عبارت ارزشي استفاده نشود كه باعث شود حساسيت كاركنان برانگيزد و در نتيجه موجب سوگيري در پاسخدهي به سو الات شود.

3 بررسي توان پيش بيني كنندگي شكايت هاي جسمي و بعد پس از ترجمه مقياسهاي نگرش نسبت به مساي ل ايمني شكايتهاي جسمي و رواني نسخه اصل به زبان انگليسي همراه با نسخه فارسي به 3 نفر از اعضاي هيي تعلمي گروه روانشناسي و 4 نفر از متخصصان ايمني و سلامت اراي ه شد و حدود نسخه از هركدام از مقياسها تكثير و در اختيار نمونهاي از كاركنان قرار گرفت و از آنها خواسته شد كه درباره سو الها و روايي آنها نظر خود را بيان نمايند. پس از بررسي نظرهاي مقدماتي مقياسهاي نهايي تدوين شدند و بهصورت انفرادي به كاركنان اراي ه شد. بهمنظور جمعآوري اطلاعات از مقياسهاي زير استفاده شد: الف. پرسشنامه نگرش ايمني: اين پرسشنامه وجدان كاري سرنوشت گرايي هوشياري ايمني رهبري تبادلي ويژه ايمني گران باري نقش فشار كاري ادراك از ايمني شغل ادراك از اقدامات ايمني سرپرست ادراك از اقدامات ايمني همكاران ادراك از اقدامات ايمني مديريت ادراك از برنامه و سياست هاي ايمني تعارض هاي بين فردي در كار دلبستگي شغلي جدول 1- ابعاد پرسش نامه نگرش نسبت به ايمني (اقتباس از مانتينيو (005)). توصيف با 66 سو ال بر اساس سبك ليكرتي با 5 امتياز جواب از 0= بسيار موافقم تا 4= بسيار ناموافقم درجه بندي شده است. مانتينيو در سال 005 با مطالعه پژوهشهاي قبلي و شناسايي ابعاد مهم نگرش ايمني پرسشنامهاي طراحي كرد كه شامل 13 بعد ميباشد [7] (جدول 1). اين پژوهشگر نشان داد كه اين پرسشنامه داراي پايايي بالا (α كرونباخ تمامي عاملها بين 0/7 تا 0/8 است) و همچنين اعتبار خوبي است. به دليل جامعيت اين پرسشنامه از آن در پژوهش حاضر استفاده شد. بررسي روايي اين پرسشنامه و زير مقياسهاي آن نيز به روش تحليل عوامل نشان داد كه اين پرسشنامه و زير مقياسهاي آن از روايي قابل قبولي برخوردارند. با 10 سوال به حس شايستگي و مسي وليت پذيري فرد اشاره دارد. نمونه سوال اين بعد " به شايستگي و قابليت خود براي انجام كار خواسته شده اطمينان دارم." با 4 سوال به حس شايستگي و مسي وليت پذيري فرد اشاره دارد. نمونه سوال اين بعد " به شايستگي و قابليت خود براي انجام كار خواسته شده اطمينان دارم." با 5 سوال به آگاهي از مساي ل ايمني اشاره مي كند. نمونه سوال اين بعد تجهيزاتي را كه حس كنم ناايمن هستند استفاده نمي كنم." با 1 سوال بر خشنودي از رهبري نفوذ انگيزش الهامي تحريك فكري و ملاحظه فردي اشاره دارد. نمونه سوال اين بعد مديريت سازمان ما را تشويق به ابراز ايده ها و عقايدمان در مورد بهبود ايمني در محيط كار مي كند. با سوال بر ادراك از اينكه آيا تراكم كاري (مانند ساعات زياد كاري) در شغل وجود دارد يا نه اشاره مي كند. نمونه سوال اين بعد كار زيادي در شغلم براي انجام دادن وجود دارد به طوري كه نمي رسم آنطور كه بايد و شايد آنها را به انجام برسانم." با سوال بر ادراك از فشار موجود براي تكميل كار و به طور كلي فضا و دسترس پذيري به منابع موجود (به عبارت ديگر زمان و نيروي كار) اشاره مي كند. نمونه سوال اين بعد " براي انجام كار خواسته شده نيروي انساني به اندازه كافي وجود دارد." با سوال بر ادراك كلي از ايمن بودن شغل اشاره دارد. نمونه سوال اين بعد در شغل ام هر كسي به راحتي صدمه مي بيند." با 3 سوال بر ادراك از رفتار ايمني سرپرست اشاره دارد. نمونه سوال اين بعد سرپرستم روي پيشنهادات ما براي بهبود ايمني اقدام مي كند." با 4 سوال بر ادراك از رفتار ايمني همكاران اشاره دارد. نمونه سوال اين بعد همكارانم در مورد رعايت قوانين ايمني سهل انگاري مي كنند." با 7 سوال بر ادراك از نگرش و رفتار ايمني مديريت اشاره دارد. نمونه سوال اين بعد مديريت به كاركناني كه قوانين ايمني را رعايت مي كنند پاداش مي دهد." با 4 سوال بر ادراك از برنامه و سياست هاي ايمني سازمان اشاره دارد. نمونه سوال اين بعد برنامه ايمني ما به ممانعت از حوادث ياري مي رساند." با 6 سوال بر ميزان واكنش هاي تعارض آميز فرد با ديگران اشاره دارد. نمونه سوال اين بعد چقدر در كار با سرپرست يا همكارانتان جروبحث مي كنيد." با 5 سوال از بر اهميت نقشي كه كار در زندگي فرد ايفا مي كند اشاره دارد. نمونه سوال اين بعد بيشتر علاي ق من در زندگي در رابطه با شغل كنوني ام مي باشد."

4 80 فريبا كياني و همكار پايايي اين ابزار و زير مقياسهاي آن در اين پژوهش به دو روش آلفاي كرونباخ بين 0/60 تا 0/87 به دست آمد. دادهه يا جمعآوريشده به كمك آمارههاي توصيفي و تحليل چند متغيره تحليل شدند. ب. شكايتهاي جسمي: اين مقياس ابزاري است با 0 آيتم از بارلينگ و همكارانش (00) كه بر مبناي فراواني نه شدت علاي م بيماري جسمي ميباشد كه كاركنان در طي ماه گذشته در شغلشان تجربه كردهاند [8]. بر مبناي مقياس ليكرتي پنجدرجهاي است از 1 (هرگز) تا 5 (بيش از 5 بار). نمونهاي از سو الات اين مقياس: "در طي ماه گذشته چندين بار دچار سردرد شدهايد" "در طي ماه گذشته چندين بار دچار خستگي زياد شدهايد" بر مبناي يك مقياس 5 درجهاي از 1 (هرگز) تا 5 (بيش از 5 بار) است. حاصل جمع نمرات داده شده بهعنوان نمره كل شكايتهاي جسمي است كه توسط هر كاركن گزارش ميشود. بارلينگ و همكارانش (00) نشان دادند اين پرسشنامه داراي اعتبار بالايي هست و همچنين ميزان پايايي اين ابزار با استفاده از آلفاي كرونباخ 0/85 گزارش شد [8]. كياني و همكاران (1388) نيز در پژوهش خود نشان دادند اين مقياس داراي پايايي بالايي است (α كرونباخ= 0/78 ) [9]. در اين پژوهش ضريب پايايي اين مقياس به روش آلفاي كرونباخ و تنصيف 0/81 و 0/83 به دست آمد. ج. شكايتهاي رواني: اين مقياس ابزاري است با 7 آيتم از بارلينگ و همكارانش (00) كه مطابق با ملاك DSM- III-R و نسخه دهم طبقهبندي بينالمللي بيماري ميباشد [8]. از پاسخدهندگان درخواست شد بر مبناي يك مقياس ليكرتي 5 درجهاي (هرگز/همه اوقات) فراواني شكايتهاي رواني كه در ماه اخير تجربه كردهاند گزارش دهند. نمونهاي از سو الات اين مقياس: "بهموجب نگرانيهاي مرتبط با كار كمخواب شدهام" "احساس ميكنم داي ما تحت فشارم". نمرات شكايتهاي رواني بين 0 تا 8 است كه نمرات بالا نشاندهنده گزارش بيشتر شكايتهاي رواني توسط فرد است. بر مبناي مقياس ليكرتي پنجدرجهاي است از 1 (هرگز) تا 5 (بيش از 5 بار). بارلينگ و همكارانش (00) نشان دادند اين پرسشنامه داراي اعتبار بالايي هست و همچنين ميزان پايايي اين ابزار با استفاده از آلفاي كرونباخ 0/81 گزارش شد. كياني و همكاران (138) نيز در پژوهش خود نشان دادند اين مقياس داراي پايايي بالايي است (α كرونباخ= 0/79 ) [9]. در اين پژوهش پايايي اين ابزار به دو روش آلفاي كرونباخ و تنصيف 0/79 و 0/75 به دست آمد. يافتهها الف. خصوصيات دموگرافي شركتكنندگان: با احتساب معيارهاي ورود و خروج از مطالعه 189 نفر با محدوده سني سال وارد مطالعه شدند. اكثريت كاركنان شركتكننده در اين پژوهش مرد (%90) متا هل (%60) ديپلم (%60) اپراتور و تعميركار (%88) شيفت كار (%64) عملياتي (%96) بودند. ميانگين سن 34 و ميانگين سابقه كار 1 سال بود (جدول ). ب. يافتههاي توصيفي و استنباطي: از روش همبستگي پيرسون و تحليل چند متغيره براي آزمون روابط فرض شده بين نگرش نسبت مساي ل ايمني شكايتهاي جسمي و رواني استفاده شد. با استفاده از نرمافزار SPSS نسخه 15 اين تحليل انجام شد. در جدول 3 ميانگين انحراف استاندارد همبستگي دروني بين متغيرهاي پژوهش اراي ه شده است. همانطور كه مشاهده ميشود بين متغيرهاي نگرش نسبت به ايمني با شكايتهاي جسمي و رواني همبستگي منفي بالايي وجود دارد (0/05>p). براي ارزيابي قدرت پيشبيني كنندگي شكايتهاي جسمي و رواني توسط نگرش نسبت به مساي ل ايمني از روش تحليل چند متغيره استفاده شد كه نتايج آن در جدول 4 اراي ه شده است. همانطور كه در جدول مشاهده ميشود نگرش نسبت به مساي ل ايمني بهطوركلي حدود %4 واريانس شكايتهاي جسمي و رواني را بهطور معنيداري پيشبيني كرد (0/01>p). تحليل واريانس تك متغيره بهمنظور تعيين اثرات جداگانه متغير پيشبين نگرش

5 بررسي توان پيش بيني كنندگي شكايت هاي جسمي و ويژگي هاي دموگرافي سن جنسيت وضعيت تاهل تحصيلات سابقه كار سمت نوع شيفت 18 تا 9 سال 30 تا 41 سال 4 تا 53 سال زن مرد مجرد متاهل زير ديپلم ديپلم فوق ديپلم ليسانس و بالاتر 5 سال و پايين تر 6 تا 15 سال 16 تا 5 سال 6 سال و بالاتر كارمند و كارشناس اپراتور و تعميركار مدير روزكار شيفت كار نسبت به مساي ل ايمني بر روي متغيرهاي ملاك شكايتهاي جسمي و رواني انجام شد كه در جدول 5 اراي ه شده است. همانطور كه مشاهده ميشود متغير نگرش نسبت به مساي ل ايمني به ترتيب حدود %1 و %9 از واريانس شكايتهاي جسمي و رواني را بهطور معنيداري پيشبيني كرد (0/01>p). جدول - خصوصيات دموگرافي شركت كنندگان پژوهش (189=N). درصد فراواني %36 %36 %8 %10 %90 %40 %60 %4 %60 %4 %1 %36 %4 %4 %16 %1 %88 - %36 %64 ويژگي هاي دموگرافي نوع شغل محل كار محل سكونت ستادي پشتيباني عملياتي ساختمان توحيد نورد كوره بلند فولاد سازي كك سازي كارگاه اكسيژن هدايت فني آلگومراسيون اصفهان و حومه نجف آباد فولاد شهر مباركه زرين شهر خميني شهر درصد فراواني - % 4 % 96 % 8 % 1 % 4 % 4 - % 36 % 4 % 1 % 8 % 4 % 16 % 8 % 16 % 8 بحث و نتيجهگيري امروزه بيشتر كشورهاي توسعه يافته به اين نكته پي بردهاند كه تنها ارتقاء سيستمهاي مديريتي و نظارتي پيشرفته براي پيشگيري از حوادث و بيماريهاي شغلي كافي نيست بلكه ارتقاء رفتارها ايمن در كاركنان ارزشها نگرشها و باورهاي ايمني كه در اصل فرهنگ 1 ايمني را تشكيل ميدهند راه پيشگيري از بروز آسيبهاي جسمي و روانشناختي در كاركنان است [30]. پژوهش جهانگيري و همكارانش (139) نشان 3 1 متغير 1. نگرش نسبت به ايمني.شكايت هاي جسمي 3. شكايت هاي رواني جدول - 3 ميانگين انحراف استاندارد همبستگي دروني متغيرها (189=N) /35** SD 16/5 1/649 X 07/49 11/99 همبستگي 1 0/55** - 0/54** /6 19/95 1 *p<0/05, ** p<0/01. Safety culture

6 ] 8 فريبا كياني و همكار جدول - 4 نتايج تحليل واريانس چندمتغيري (مانوا) متغير پيش بين نگرش نسبت به مساي ل ايمني بر حسب متغيرهاي ملاك شكايت هاي جسمي و رواني شاخص ها ارزش Sig. Df F واريانس تبيين شده توان آماري متغير نگرش نسبت به مساي ل ايمني اثر پيلايي لامبداي ويلكز اثر هوتلينگ بزرگترين ريشه روي داد كه با بهبود نگرشهاي ايمني در ميان كاركنان ميتوان عملكرد ايمني و بهزيستي را در ميان آنها افزايش داد [31]. اين پژوهش با هدف بررسي قدرت پيشبيني كنندگي شكايتهاي جسمي و رواني توسط نگرش كاركنان نسبت به مساي ل ايمني انجام شد. نتايج پژوهش حاضر نشان داد نگرش نسبت به مساي ل ايمني بهطور معنيداري ميزان شكايتهاي جسمي و رواني را در كاركنان پيشبيني كرد. اين يافته همسو با نتايج پژوهشهاي پيشين ميباشد [5-33]. 3 لينگ و همكارانش (003) به اين نتيجه رسيدند كه نگرش ايمني آسيبهاي شغلي آشفتگي جسمي و رواني را در محيط كار پيشبيني ميكنند []. سيو (001 00) نشان داد كه جو و نگرش ايمني بهطور منفي با پريشانيهاي روانشناختي خشنودي شغلي و غيبت در محيطهاي كاري رابطه دارد [3 33]. در تبيين اين يافته ميتوان گفت كاركناني كه نگرش ايمني ضعيفي دارند به دليل درماندگي و عدم اتكا به نفس در برخورد با مساي ل ايمني بيشتر درگير آسيبها و نارساي يهاي جسمي و روانشناختي ميشوند. اين كاركنان به رويهها و اقدامات ايمني در محيط كار اعتماد و اطمينان ندارند و حتي فراتر از آن باور ندارند كه ميتوان با رعايت اصول ايمني موجب كاهش مخاطرات جسمي و رواني شد در نتيجه درگير موقعيتهايي ميشود كه باعث ميشود دچار پريشاني روانشناختي و جسمي شوند و اين سبب 0/99 0/99 0/99 0/99 0/4 0/4 0/4 0/4 0/000 0/000 0/000 0/000 8/5 8/5 8/5 8/5. Siu 0/4 0/57 0/74 0/74 جدول - 5 نتايج تحليل واريانس تك متغيري بر روي نمرات شكايت هاي جسمي و رواني با توجه به متغير پيش بين نگرش نسبت به مساي ل ايمني منبع متغير وابسته ميانگين مجذورات Sig. F df واريانس تبيين شده توان آماري 0/90 0/ 1 0/ / / 89 شكايت هاي جسمي نگرش نسبت به 0/99 0/ 9 0/ 000 3/ / 98 شكايت هاي رواني مساي ل ايمني ميشود كه از مخاطرات جسمي و رواني بيشتري شكايت كنند. همچنين پژوهشگران زيادي نشان دادهاند كه تجربه نارساي يهاي جسمي و روانشناختي ميتواند اثرات واسطهاي و مستقيمي بر بروز حوادث و آسيبهاي شغلي داشته باشند [5]. تجربه پريشاني رواني از طريق نگرش ضعيف نسبت به مساي ل ايمني ميتواند نرخ وقوع حوادث در ميان كاركنان پيشبيني كند [34]. اين تجربه ميتواند يك جو ايمني منفي را ايجاد كند كه باعث وقوع آسيبهاي شغلي شود [35]. آشفتگي جسمي و روانشناختي ميتواند تعديل گير رابطه بين نگرشهاي ايمني و نرخ حوادث باشد [3]. حتي اين چرخه ميتواند سيكل معيوب را ايجاد كند به عبارت ديگر نهتنها نگرش ضعيف از طريق تجربه نارساي يهاي جسمي و رواني موجب بروز آسيبهاي شغلي شود بلكه كاركناني كه آنها را تجربه ميكنند نگرشهاي ضعيفتري نسبت به ايمني را تجربه ميكنند كه خود اين نگرش ضعيف ميتواند موجب بروز حوادث بيشتري شود [36 بنابراين رابطهي علت و معلولي ميان نگرشها نارس اي يه اي جسمي و روانشناختي و رفتارهاي مخاطرهآميز مشخص نيست [1 9]. مطابق با پژوهشهاي اخير [37 38] افراد با پريشاني رواني بيشتر از نشانههاي بيماري جسمي شكايت ميكنند و فراواني بيماريهاي جسمي پيشبين قدرتمند وقوع آسيب در كاركرد جسمي روانشناختي و اجتماعي ميباشد [39 40]. پژوهشگران به اين نتيجه رسيدهاند

7 بررسي توان پيش بيني كنندگي شكايت هاي جسمي و كه بين علاي م بيماري جسمي و روانشناختي رابطه دوطرفه برقرار است بهطوريكه حضور علاي م جسمي موجب تجربه پريشاني روانشناختي و حضور علاي م بيماري روانشناختي موجب تجربه نشانههاي بيماري جسمي ميشود [1]. نگرشها ممكن است بر تجربه علاي م بيماري اثر بگذارند اما علاي م بيماري نيز ممكن است در راستاي تجربه نگرش ايمني ضعيف يك عامل علي براي رفتار مخاطرهآميز محسوب شوند. براي نمونه مشاغلي كه فعاليتهاي بلند كردن حمل كردن و جا به جايي بيشتري در آنها مشهود بود ميزان تجربه نگرش ايمني ضعيف بين كاركنانش و نرخ حوادث شغلي آنها نيز بالاتر بود [41]. البته نقش فعاليتهاي خاص هر شغل در بروز حوادث دستكم انگاشته شده است. بنابراين توجه به خطرات ناشي از فشارهاي ارگونومي در محيط كارگاهي از اهميت ويژه برخوردار است. بسياري از مداخلات ايمني يا صرفا بر شرايط كاري تا كيد ميكنند يا تنها بر بهبود نگرشهاي ايمني در كار در صورتي كه اين دو همزمان بايد مورد توجه قرار گيرد. ميزان احتمال بروز آسيبهاي شغلي در هر شغل در نظر گرفته شود زيرا خود اين مشاغل خطرزا نيز ميتوانند باعث ايجاد نگرش منفي در كاركنان شود. همچنين با استفاده از مقياسهاي و پرسشنامههاي مناسب و دقيق نگرشهاي ايمني كاركنان اندازهگيري شود و مداخلات مناسبي براي بهبود اين نگرشها در محيط كار در نظر گرفته شود [11]. پژوهشهاي اندكي به بررسي رابطه بين نگرش ايمني و گزارش دهي شكايتهاي جسمي و رواني پرداختهاند. لذا اميدواريم كه اين پژوهش گامي هرچند كوچك در اعتلاي اين مسير و ارتقاء سلامت نيروي كار كشورمان باشد. حفظ و ارتقاي سلامت كاركنان در جامعه تا ثيرات مثبت اقتصادي و اجتماعي در بر خواهد داشت و از همين جهت بهبود نگرشهاي ايمني ميتواند يكي از روشهاي كاهش شكايتهاي جسمي و رواني كاركنان در محيط كار باشد. كلارك پيشنهاد ميكند كه فنون و اقدامات پيشرفته مديريت منابع انساني ميتواند شيوهاي در ايجاد و حفظ نگرش ايمني مثبت در ميان كاركنان باشد [4]. بنابراين استدلال ميشود كه نگرشها را ميتوان تغيير داد [43]. بنابراين طراحي رويهها و اقدامات مناسب در سازمان در جهت بهبود اين متغير مهم ميتواند باعث ارتقاء بهزيستي جسمي و رواني كاركنان شود. محدوديت عمده اين پژوهش استفاده از سنجشهاي خود گزارشي است. پاسخها ممكن است بهوسيله تحريفهاي عمدي و جوابهاي نادرست تحت تا ثير قرار گيرد. براي مقابله با اين تهديد به شركتكنندگان اطمينان داده شد كه پرسشنامهها بينام و دادهها محرمانه هستند. محدوديت ديگر اين پژوهش مكان اجراي آن است. پيشنهاد ميشود كه اين پژوهش در سازمانهاي ديگر و با گروههاي متنوعتري از كاركنان از نظر جنسيت تحصيلات انجام شود و نتايج آن با پژوهش حاضر مقايسه شود. همچنين پيشنهاد ميشود پژوهشهايي پيرامون طراحي مداخلاتي براي بهبود نگرش كاركنان نسبت به مساي ل ايمني براي سرپرستان كاركنان و مديران سازمانها ترتيب داده شود و اثربخشي آنها بهوسيله بهبود در نگرش ايمني كاهش گزارش دهي شكايتهاي جسمي و رواني و همچنين بروز حوادث شغلي سنجيده شود. تقدير و تشكر از تمامي كاركنان شركت ذوبآهن اصفهان كه ما را در انجام اين پژوهش ياري فرمودند تشكر و قدراني را داريم. منابع 1. Kroenke K. The interference between physical and psychological symptoms. Primary Care Companion J Clin Psychiatry 003; 5(7): Dohrenwend B, Shrout PE, Egri G, Mendelsohn FS. Nonspecific psychological distress and other dimensions of psychopathology. Measures for use in the general population. Arch Gen Psychiatry 1980; 37(11): Nomura K, Nakao M, Sato M, Ishikawa H, Yano E. The association of the reporting of somatic

8 84 فريبا كياني و همكار Biancotti D. The development of a measure of safety climate: the role of safety perceptions and attitudes. Safety Science 1997; 5(1-3): Rundmo T, Hale AR. Managers attitudes toward safety and accident prevention. Safety Science 003; 41: Neal A, Griffin MA. Safety Climate and safety at work. In: J. Barling and M.R. Frone, (Eds.), The Psychology of Workplace Safety (15-34). American Psychological Association, Washington; Marchand A. From a unidimensional to a bidimensional concept and measurement of workers' safety behavior. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health 1998; 4(4): Grau R, Martínez IM, Agut S, Salanova M. Safety attitudes and their relationship to safety training and generalizedself-efficacy. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics 00; 8(1): Monazzam MR, Soltanzadeh A. The relationship between the worker's safety attitude and the registered accidents. Journal of Research on Health Sciences 009; 9 (1): Ling SO, Phillips DR, Leung T. Age differences in safety attitudes and safety performance in Hong Kong construction workers. Journal of Safety Research 003; 34 (1): Clarke S. An integrative model of safety climate: Linking psychological climate and work attitudes to individual safety outcomes using metaanalysis.journal of Occupational and Organizational psychology 010; 83(3): Clarke S. Safety climate in an automobile manufacturing plant: The effects of work enviroment, job communication and safety attitudes on accidents and unsafe behavior. Personnel Review 006; 35(4): Zohar D. Thirty years of safety climate research: reflections and future directions. Accident, Analysis and Prevention 010; 4: Frahani H, Oreyzi HR. Advanced methods in human sciences. ed. Isfahan: University Jehad publications; 005. [Persian]. 7. Munteanu MR. Safety attitudes in the Ontario construction. Dissertation for the degree of master of psychology. Canada, University of Toronto; Barling J, Loughlin C, Kelloway EK. Development and test of a model linking safetyspecific transformational leadership and symptoms with job stress and active coping among Japanese white-collar workers. J Occup Health 007; 49(5): Stansfeld S, Candy B. Psychosocial work environment and mental health a meta-analytic review. Scand J Work Environ Health 006; 3(6): Houtman I. Work-related stress [Internet]. [Cited 005 Dec 19]. Available in: /en/1/ef0517en.pdf. 6. Schaufeli W, Kompier MAJ. Managing job stress in The Netherlands. Into J Stress Manag 001; 8(1): Pearlin LI, Turner H. The family as a context of the stress process. In: Kasl SV, Cooper CL, editors. Stress and Health: issues in research methodology. Toronto: John Wiley & Sons; 1987: p Oiling S, Philips D. Safety climate and safety performance among construction workers in Hong Kong. The role or psychological strains are mediator. Accident Analysis and Prevention 004; 39(3): Burt C, Sepie B, McFadden G. The development of a considerate and responsible safety attitude in work teams. Safety Science 008; 46(1): Harvey J, Bolam H, Gregory D, George E. The effectiveness of training to change safety culture and attitudes within a highly regulated environment. Personnel Review 001; 30 (6): Ajzen I. "The theory of planned behavior". Organizational Behavior and Decision process 1999; 50(3): Fishbein M, Ajzen I. Belief, Attitude, Intention and Behavior: An Introduction to Theory and Research. Addison-Wesley, Reading, MA; Hanisch KA, Huline CL, Roznowski M. The important of individuals' repertorires of behavior: the scientific appropriateness of studying multiple behaviors and general. Journal of Organizational Behavior 1998; 19(5): Cox S, Cox T. Structure of employee attitudes to safety: A European example. Work and Stress 19991; 5(): Lee TR. Employee attitudes- the quintessence of safety culture. Paper presented at the 3rd European seminar, Human Factors in Offshore Safety-Their Importance in Safety Case Implementation, Aberdeen; Williamson AM, Feyer AM, Cairns D,

9 بررسي توان پيش بيني كنندگي شكايت هاي جسمي و ideation and somatic symptoms of patients with mind/bidy distress in a Japanese Psychosomatic clinic. Suicide Life Threat Behavior 00;3(1): Nakao M, Yano E: Prediction of major depression in Japanese adults: somatic manifestation of depression in annual health examination. J Affect Disord 006;90(1): Cheng Y, Guo Yl, Yeh WY. A national survey of psychosocial job stressors and their implications for health among working people in Taiwn. Int Arch Occup Environ Health 001; 74(7): Marchand A, Blanc ME. The contribution of work and non-work factors to the onset of psychological distress: an eight-year prospective study of a representative applied. Applied Psychology 00; 78(3): Dembe AE, Erickson JB, Delbos R. Predictors of work-related injuries and illnesses: National survey findings. Journal of Occupational and Environmental Hygiene 004; 1: Clarke S. The contemporary workforceimplications for organisational safety culture. Personnel Review 003; 3(1 ): Donald I, Canter D. Employee attitudes and safety in the chemical industry. Journal of Loss Prevention in the Process Industries 1994;7(3): occupational safety. Journal of applied Psychology 00; 78(3): Kiani F. The investigation of investigating the effectiveness of safety traninings to change attitude toward considering safety issuse and to decrease job stress of employees in Esfahan Steal Compan. M. A. Thesis. Faculty of Eucation Sciense and Psychology, Isfahan University; 009. [Persian] 30. Alizadeh R. A study on the safety culture and the effect of intervening education based on the BASNEF model and its improvement in the personnel working in production line of Kimia comany. [Internet]. 005 [Cited 009 Dec 3]. Iran Medical University. Available at: echemica.com. [Persian]. 31. Jahangiri M, Sareban Zadeh K, Bashar O, Saleh Zade H. Investigation risk perception, safety attitude and safety performance in supervisors of construction sites Shiraz-Iran. Journal of Ergonomics 013; 1(): [Persian]. 3. Siu OL. Organizational climate and psychological distress among general and psychiatric nurses in Hong Kong. In: de Jonge, J., Vlerick, P., Bussing, A., Schaufeli, W.B. (Eds.), Organizational Psychology and Health Care at the Start of a New Millennium. Rainer Hampp Verlag, Mering; 001: p Siu OL. Predictors of job satisfaction and absenteeism in two samples of Hong Kong nurses. J. Adv. Nurs 00; 40: Guastello SJ, Gershon R, Murphy L. Catastrophe model for the exposure to blood-borne pathogens and other accidents in health care settings. Accid. Anal. Prev 1999; 31: Wallace JC, Popp E, Mondore S. Safety climate as a mediator between foundation climates and occupational accidents: a group-level investigation. Journal of Applied Psychology 006; 91(3): Symonds TL, Burton AK, Tillotson KM. Do Attitudes and Beliefs Influence Work Loss Due to Low Back Trouble? Occup Med 1996;46(1): Nakao M, Yamanaka G, Kuboki T. Suicidal

10 Abstract 86 Predictive power of physical and psychological symptoms by employees attitude toward safety issues in Isfahan Steel Factory F. Kiani 1, MR. Khodabakhsh Received: 014/0/03 Revised: 014/10/04 Accepted: 015/0/05 Abstract Background and aims: Employees in workplaces often complain of various physical and mental symptoms that are not medically explained. The purpose of this study was to determine the predicted power of physical and psychological symptoms by attitude toward safety issues. Methods: The current research is the kind of correlation studies. Sample consisting of 189 employees in Isfahan Steel Factory in 01 was selected using stratified random sampling and they responded to questions on demography characteristics, attitude toward safety issues of Munteanu (005), physical symptoms and psychological symptoms of Barling et al. (00). Data were analyzed using Pearson correlation coefficient and multivariate analysis. Results: The results showed that there were significant internal relationships between attitude toward safety issues and physical and psychological symptoms (p<0.01). Also, multivariate analysis indicated that the variables of attitude toward safety issues significantly predicted almost 1% and 9% of the variance of physical symptoms and psychological symptoms (p<0.01). Conclusion: The research results maintain the importance of attitude toward safety issues variable in predicting the experience of physical and psychological symptoms in workers. Keywords: Attitude, Safety issues, Physical symptoms, Psychological symptoms, Employees, Isfahan Steel Factory. 1. Student Research Committee, Ilam University of Medical Sciences, Ilam, Iran.. (Corresponding author) PhD in Psychology, Young Researchers and Elite Club, Mashhad Branch, Islamic Azad University, Mashhad, Iran. Iran Occupational Health, Vol. 1, No. 1, Apr-May 015